Dieta i styl życia jako elementy wspomagające pacjentów z zaburzeniami rytmu serca
Migotanie przedsionków jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń rytmu serca. Dotyczy ponad 33 mln ludzi na świecie i rozpoznaje się je u co trzeciego chorego hospitalizowanego z powodu arytmii.
W przypadku zaburzeń rytmu serca, zarówno w zakresie profilaktyki, jak i leczenia, niezwykle ważne są działania podejmowane przez samego pacjenta – odpowiedni styl życia i właściwe odżywianie oraz unikanie używek, mogą zapobiec wystąpieniu zaburzeń rytmu serca, a także korzystnie wpływają na skuteczność zarówno terapii farmakologicznej, jak i leczenia zabiegowego.
Podstawą jest także leczenie chorób, które sprzyjają wystąpieniu migotania przedsionków – między innymi nadciśnienia tętniczego, niewydolności serca, cukrzycy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc czy otyłości.
Styl życia
Wiele czynników sprzyjających wystąpieniu migotania przedsionków to czynniki modyfikowalne, a więc takie, których niekorzystny wpływ można znacznie zmniejszyć poprzez wprowadzenie odpowiednich zmian w stylu życia. Do czynników tych należą:
-
otyłość,
-
nadciśnienie tętnicze,
-
bezdech senny,
-
alkohol,
-
palenie papierosów,
-
nadmierna lub niedostateczna aktywność fizyczna,
-
niedobory snu,
-
niewłaściwa dieta.
Otyłość prowadzi między innymi do nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, zaburzeń oddychania w czasie snu, hiperlipidemii i choroby wieńcowej, które zwiększają ryzyko wystąpienia arytmii. Szacuje się, że powiązane ze sobą otyłość i nadciśnienie, są przyczynami 40% migotania przedsionków w populacji ogólnej.
Redukcja masy ciała często pozwala zmniejszyć ryzyko migotania przedsionków, a jeśli arytmia już występuje – pozwala na lepszą kontrolę napadów. Poza tym korzystnie wpływa na bezdech senny. Należy jednak pamiętać, by unikać diet niskowęglowodanowych – osoby ograniczające spożycie warzyw i owoców oraz ziaren zbóż bogatych w skrobię, są bardziej narażone na wystąpienie migotania przedsionków.
Nadciśnienie tętnicze dwukrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia arytmii, dlatego tak ważne jest jego skuteczne leczenie i wdrożenie w codziennym życiu postępowania pozwalającego na jego obniżenie (regularna, codzienna, trwająca 30–45 minut, aerobowa aktywność fizyczna o umiarkowanym nasileniu, redukcja masy ciała, zmniejszenie spożycia sodu, zwiększenie spożycia potasu).
Alkohol ma niekorzystne działanie elektrofizjologiczne, zaburza rytm snu, dostarcza zbędnych kalorii, prowadzi do otyłości i nadciśnienia tętniczego, może również bezpośrednio uszkadzać kardiomiocyty. Badania wskazują, że nawet okazjonalne picie alkoholu powoduje wzrost ryzyka wystąpienia arytmii.
Palenie tytoniu znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia migotania przedsionków – wykazano, że każde 10 papierosów dziennie więcej, zwiększa to ryzyko o 14%, przy czym szkodliwe jest palenie w każdej postaci: zarówno zwykłych papierosów, jak i tych z filtrem, light, palenie fajki czy cygar. Zaprzestanie palenia pozwala zmniejszyć ryzyko wystąpienia arytmii, choć i tak pozostaje ono wyższe niż u osób nigdy niepalących.
Aktywność fizyczna w postaci rekreacyjnego uprawiania różnych dyscyplin sportu stanowi jeden z elementów profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym nadciśnienia tętniczego, otyłości i cukrzycy, które są czynnikami ryzyka wystąpienia migotania przedsionków.
Najkorzystniejszy dla zdrowia jest regularny, ale umiarkowany wysiłek fizyczny, czyli taki, który nie powoduje wyczerpania, podejmowany 5-6 razy w tygodniu przez 30-45 minut dziennie.
-
Sport uprawiany wyczynowo przez wiele lat, zwłaszcza wytrzymałościowy – na przykład biegi na bardzo długich dystansach, pływanie czy kolarstwo, zwiększa ryzyko wystąpienia arytmii.
Granica między korzystnym a niekorzystnym wpływem uprawiania sportu na ryzyko wystąpienia migotania przedsionków, zależy od indywidualnych predyspozycji oraz natężenia wysiłku fizycznego.
W przypadku osób, u których stwierdzono migotanie przedsionków, rodzaj i intensywność ćwiczeń zależą od typu migotania przedsionków i powinny być skonsultowane z lekarzem.
Warto wiedzieć, że zabieg ablacji pozwala po okresie rehabilitacji w większości przypadków, w niedługim czasie powrócić do uprawiania sportu.
W przypadku zaburzeń rytmu serca korzystne jest stosowanie diety niskotłuszczowej zalecanej w profilaktyce miażdżycy i obniżającej nadciśnienie tętnicze.
Dieta DASH
W profilaktyce i leczeniu nadciśnienia tętniczego, a także osobom z nadwagą lub otyłością, cukrzycą, dyslipidemią lub zespołem metabolicznym, zaleca się dietę DASH, która okazuje się korzystna także dla osób z zaburzeniami rytmu serca.
Opiera się ona na świeżych produktach: niskotłuszczowym nabiale, warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, nasionach, orzechach, chudym mięsie, rybach i drobiu.
Wykluczone jest spożywanie produktów wysoko przetworzonych i zawierających duże ilości soli. Słodycze można spożywać maksymalnie w ilości 5 porcji na tydzień (porcja oznacza 1 kostkę gorzkiej czekolady lub łyżeczkę miodu).
Dieta zakłada jedzenie 3 głównych posiłków i 2 przekąsek oraz picie 1,5–2 l wody dziennie. Dieta DASH nie tylko obniża ciśnienie tętnicze, dzięki niskiej zawartości sodu oraz odpowiednich ilości wapnia, potasu i magnezu, a także dużej zawartości błonnika pokarmowego, natomiast niewielkiej - nasyconych kwasów tłuszczowych i cholesterolu, ale sprzyja też redukcji masy ciała. Badania wskazują, że jej stosowanie pozwala obniżyć ciśnienie o 6,74 mm Hg.
Dieta śródziemnomorska
Powszechnie znany jest korzystny wpływ diety śródziemnomorskiej na zmniejszanie ryzyka rozwoju chorób układu krążenia.
Opiera się ona na świeżych warzywach i owocach, pełnoziarnistych produktach zbożowych, roślinach strączkowych, olejach roślinnych (przede wszystkim oliwie z oliwek z zimnego tłoczenia) i rybach morskich, natomiast zawiera niewiele czerwonego mięsa i nasyconych kwasów tłuszczowych.
Zakłada spożywanie 3-5 niewielkich, ale różnorodnych posiłków dziennie, a także picie 1,5-2 l czystej wody.
Według badań, ten model żywienia zmniejsza o 10% ryzyko zgonu z powodu chorób układu krążenia i o 8% wszystkich zgonów. W grupie osób wysokiego ryzyka dieta ta obniżała o 29% ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia.
Wykazano, że stosowanie diety śródziemnomorskiej bez wzbogacania jej o orzechy, zmniejszało ryzyko rozwoju migotania przedsionków o 38%, a u osób po 70 roku życia aż o 52%. Efekt ochronny był widoczny już po 2 latach od wprowadzenia diety.
Przepisy
Niebanalne przepisy na zdrowe dania.
Sałatka z rukoli i pieczonego kurczaka z sosem z zielonym pieprzem
Składniki:
pierś z kurczaka
pesto bazyliowe
opakowanie rukoli (ok. 120 g)
2 pęczki cebulki dymki
8 pomidorków koktajlowych
Sos:
2 łyżki marynowanego zielonego pieprzu, 2 łyżki oliwy z oliwek, łyżka musztardy miodowej, łyżka soku z cytryny – wymieszać.
Pierś z kurczaka należy natrzeć bazyliowym pesto i pozostawić w lodówce na kilka godzin. Następnie skropić ją oliwą i piec w temperaturze 150 stopni przez ok. 40 minut.
Po ostudzeniu pokroić w cienkie plasterki. Tak przygotowanego kurczaka wymieszać z rukolą, dwoma posiekanymi pęczkami dymki, pokrojonymi pomidorkami i sosem.
Chłodnik z ogórków i awokado
Składniki:
awokado Hass – 2 sztuki
1 duży ogórek
1 l samodzielnie przygotowanego bulionu warzywnego (2 marchewki, 1 pietruszka, mały kawałek selera, 1/2 pora, 1 cebula, liść laurowy, łyżka oliwy, szczypta soli i pieprzu do smaku)
koperek
kawałek łososia pieczonego lub wędzonego (50 g)
Do około 1 litra uprzednio przygotowanego, ostudzonego bulionu warzywnego dodać obrany ze skórki ogórek oraz miąższ z dwóch dojrzałych awokado.
Całość zmiksować na krem i schłodzić w lodówce. Przed podaniem, chłodnik udekorować pokrojonym w drobne kawałki łososiem i posiekanym koperkiem.
Razowy makaron z cukinią:
Składniki:
2 małe cukinie
1 cebula
2 ząbki czosnku
2 duże pomidory
łyżka oliwy
natka pietruszki
makaron razowy
sól do smaku
Ugotować makaron z niewielką ilością soli.
Cukinie pokroić w grubszą kostkę, cebulę w piórka i podsmażyć na łyżce oliwy, po 10 minutach duszenia dodać pokrojone w kostkę pomidory i czosnek pokrojony w cienkie plasterki. Dusić razem jeszcze 10 minut na niewielkim ogniu, pod koniec dodać posiekaną natkę pietruszki.
Koktajl bananowo-orzechowy
Składniki:
0,5 l maślanki
2 mniejsze banany
1 łyżka masła orzechowego bez zawartości soli
Całość zmiksować. Zamiast masła orzechowego można dodać małą garstkę (20 g) zmiksowanych orzechów.
PIŚMIENNICTWO
Jaacks LM, Sher S, Staercke C, et al. Pilot randomized controlled trial of a Mediterranean diet or diet supplemented with fish oil, walnuts, and grape juice in overweight or obese US adults. BMC Nutr 2018; 4: 26.
Juraschek SP, Miller ER 3rd, Weaver CM, Appel LJ. Effects of Sodium Reduction and the DASH Diet in Relation to Baseline Blood Pressure. J Am Coll Cardiol 2017; 70: 2841-2848.
Kastorini CM, Milionis HJ, Esposito K, et al. The Effect of Mediterranean Diet on Metabolic Syndrome and its Components: A Meta-Analysis of 50 Studies and 534,906 Individuals. J Am Coll Cardiol 2011; 57: 1299-1313.
Nalliah CJ, Sanders P, Kalman JM. The Impact of Diet and Lifestyle on Atrial Fibrillation. Curr Cardiol Rep 2018; 20: 137.
Storz MA, Helle P. Atrial fibrillation risk factor management with a plant-based diet: A review. J Arrhythm 2019; 35: 781-788.
Wade AT, Davis CR, Dyer KA, et al. A Mediterranean diet supplemented with dairy foods improves markers of cardiovascular risk: results from the MedDairy randomized controlled trial. Am J Clin Nutr 2018; 108: 1-17.